سرقفلی چیست

سرقفلی چیست : در مقاله ای مجزا در خصوص انواع دارایی های نامشهود قابل شناسایی بحث کردیم. ولی قدرت کسب درآمد بسیاری از واحدهای تجاری به عوامل مختلفی از جمله عوامل نامشهود غیر قابل شناسایی بستگی دارد. ” سرقفلـی چیست ” یکی از سوالاتی است که همواره در ذهن بسیاری از آحاد جامعه و نیز تعدادی از حسابداران مطرح است و لذا در این مقاله با عنوان مرتبط ” سرقفـلی چیست ” به بررسی مفهوم و عملیات حسابداری آن می پردازیم.

سرقفلی چیست :

در عرف حسابداری و حقوق به این عوامل غیر قابل شناسایی ، سرقفلی گفته می شود.

اصطلاح سرقفلی در حسابداری بدان معناست که یک واحد تجاری بیشتر از صنعتی که در آن فعالیت می کند ، نرخ بازده دارایی ها ( یا حقوق صاحبان سهام ) ایجاد نماید.

سرقفلی عبارت است از اختلاف بین ارزش دفتری واحد تجاری با ارزش متعارف جاری دارایی های مشهود و نامشهود آن.

ماهیت سرقفلی :

در پاسخ به این سوال که سرقفلـی چیست ، نیاز است که با ماهیت سرقفلی آشنائی کامل داشته باشیم.

اولین قدم در راه شناخت سرقفلی ، ارزیابی ارزش متعارف جاری واحد تجاری با توجه به فرض تداوم فعالیت است.

ارزش متعارف جاری یک واحد تجاری ممکن است به دلیل وجود دارایی های نامشهود غیر قابل شناسایی (سرقفلی) بیش از ارزش خالص دارایی های مشهود و نامشهود قابل شناسایی آن باشد.

برای مثال فرض کنید شرکت نوید در معرض فروش قرار گرفته است.

ترازنامه شرکت به شرح زیر است (در توضیح سرقفلی چیست) :

شرکت نوید

ترازنامه

29 اسفند سال 98

———————————————————————————————————————————

.                                                                               ریال

وجه نقد و مطالبات                                                  1.300.000

موجودی های جنسی                                                900.000

دارایی های ثابت (خالص)                                          2.800.000

.                                                                           ————

جمع دارایی ها                                                                           5.000.000

بدهی ها                                                             1.000.000

سهام عادی (10 ريالی )                                           2.500.000

سود (زیان) انباشته                                                 1.500.000

.                                                                           ————

جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام                                               5.000.000

پیش بینی می شود که شرکت در سال های آینده به طور نامحدودی هر سال 600.000 ريال سود خالص داشته باشد.

با توجه به این که ارزش واقعی هر شرکت با فرض تداوم فعالیت به قدرت سودآوری آتی آن بستگی دارد ، بنابر این باید ارزش فعلی عایدات سالانه شرکت تعیین گردد.

سرمایه گذاری سود (در توضیح سرقفلی چیست) :

برای این منظور باید نرخ بازده سرمایه گذاری در طرح های مختلف بررسی شود.

ما در اینجا نرخ فرضی 10% را در نظر می گیریم.

بدین ترتیب باید میزان سرمایه گذاری لازم برای تحصیل سود سالانه 600.000 ريال با  نرخ 10% را به دست آوریم.

به این فرآیند ” سرمایه گذاری سود ” گفته می شود.

در این مثال ارزش جاری خالص دارایی های شرکت نوید 6.000.000 ريال می باشد (6.000.000 ريال = 10% / 600.000 ريال ) که بدین ترتیب با توجه به 4.000.000 ريال ارزش دفتری خالص دارایی های آن ( 4.000.000 ريال = 1.000.000  – 5.000.000 ريال ) ، مبلغ 2.000.000 ريال دارایی نامشهود غیر قابل شناسایی در شرکت وجود دارد.

سوال :

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا شرکت مذکور خالص دارایی های خود را در دفاتر به مبلغ 6.000.000 ريال ارزیابی نمی کند؟

جواب (در توضیح سرقفلی چیست) :

جواب این است که ترازنامه منعکس کننده ارزش جاری دارایی ها و بدهی ها نیست ، بلکه بهای تمام شده تاریخی آنها را نشان می دهد.

در توجیه دلیل این اضافه ارزش فرض کنید ، شرکت حق الاختراعی به مبلغ 500.000 ريال دارد که یا به طور کامل مستهلک شده و یا توسط خود شرکت ایجاد گردیده و در ترازنامه نیز منعکس نمی باشد.

با توجه به این فرض سرقفلی با مبلغ جدید به شرح زیر محاسبه می شود :

.                                                              ريال                            ریال

.                                                           ———–                   ———–

ارزش جاری جمع دارایی ها                                                        7.000.000

کسر می شود :

ارزش دفتری خالص دارایی ها                  (4.000.000)

ارزش جاری حق الاختراعی که در

ترازنامه منعکس نیست                          (500.000)

بدهی ها                                             (1.000.000)                  (5.500.000)

.                                                           ———–                      ———–

دارایی نامشهود غیر قابل شناسایی(سرقفلی)                                 1.500.000

سرقفلی منفی (در پاسخ به این سوال که سرقفلی چیست) :

همان طوری که از تعاریف بالا نیز دریافتید ، سرقفلی ممکن است مثبت یا منفی باشد.

برای مثال فرض کنید عایدات آتی سالانه شرکت نوید تنها 360.000 ريال است.

با توجه به نرخ بازده مورد انتظار 10% ، ارزش جاری خالص دارایی های شرکت تنها 3.600.000 ريال خواهد بود (3.600.000 = 10%  / 360.000 ريال ).

بدین ترتیب ارزش دفتری خالص دارایی های شرکت به مبلغ 400.000 ريال ( 400.000ريال = 3.600.000 – 4.000.000 ريال ) بیش از ارزش جاری آنها است.

یعنی شرکت دارای 400.000 ريال سرقفلی منفی می باشد.

ثبت سرقفلی (اضافه بهای تمام شده پرداختی نسبت به خالص دارایی های تحصیل شده ) (در توضیح سرقفلی چیست) :

البته در عمل نمی توان مانند مثال فوق ، نسبت به عایدات آتی ، اطمینان قاطعی کسب کرد.

ارزیابی عایدات احتمالی آتی واحدهای تجاری ، فرآیندی غیر قطعی بوده و ارزیابی سرقفلی حاصله نیز موضوعی قضاوتی خواهد بود.

حسابداران به دلیل همین عدم قطعیت ، با موضوع سرقفلی محتاطانه برخورد می کنند.

چون سرقفلی چیزی نیست که به طور جداگانه خریداری شده یا فروخته شود ، حسابداران شناسایی سرقفلی را تنها به مواردی محدود می کنند که بخش عمده ای از یک واحد تجاری یا تمام آن به طور کامل خریداری شده باشد و شواهد معقولی دال بر تحصیل آن وجود داشته باشد.

در این موارد سرقفلی با عنوان اضافه بهای تمام شده پرداختی نسبت به خالص دارایی های تحصیل شده شناسایی می گردد.

نکته (در توضیح این سوال که سرقفلی چیست) :

البته امکان ثبت سرقفلی فقط در صورت خرید ، راه حل صد در صد مطلوبی نیست ، چرا که ممکن است در جریان فعالیت شرکت سرقفلی ایجاد شده باشد و یا یک سرقفلی که قبلاً در نتیجه خرید واحد تجاری دیگر در حساب ها ثبت شده بیش از این دارای ارزش نباشد.

وقتی مالکیت یک واحد تجاری تغییر می کند ، ترکیب صورت های مالی جدید مطابق با ترکیب قبل نیست.

مثال :

برای مثال اگر ارزش خالص دارایی های شرکت نوید را 4.500.000 ريال فرض کنیم و شرکت دیگری حاضر به خرید آن به مبلغ 6.000.000 ريال باشد ، در آن صورت شرکت جدید مبلغ 1.500.000 ريال سرقفلی در حساب های خود ثبت می کند.

ولی به چه دلیل شرکت نوید نمی تواند این مبلغ را به عنوان سرقفلی در حساب های خود ثبت نماید ولی شرکت جدید قادر به انجام این کار است؟

پاسخ :

این سوال ، پاسخ نسبتاً منطقی دارد. اگر شرکت نوید بخواهد دارایی های خود را به مبالغ جدید ارزیابی کند ، اولاً موضوع ارزیابی با قضاوت و ابهام زیادی همراه خواهد بود.

ثانیاً این که با ثبت این سرقفلی ارتباط بین سرمایه گذاری واقعی انجام شده و سود حاصله مخدوش می گردد.

موضوع ثبت سرقفلی تنها در صورت خرید واحد تجاری دیگر ، ( که متکی بر اسناد و مدارک پشتیبان و قابل اتکایی است ) مطابق با اصل بهای تمام شده و خصوصیت کیفی قابلیت اتکا است.

ارزیابی سرقفلی :

قیمت خرید یک واحد تجاری با چانه زنی بین خریدار و فروشنده تعیین می شود.

از جمله دلایل این چانه زنی ، احتمال وجود سرقفلی در واحد تجاری است.

مبلغ سرقفلی که باید ثبت شود ، پس از عقد قرارداد و کسر مبلغ پرداختی از ارزش متعارف جاری (بازار) دارایی های تحصیل شده به دست می آید.

مراحل عمومی ارزیابی ارزش متعارف جاری یک واحد تجاری و نیز سرقفلی حاصله به شرح زیر است (در توضیح سرقفلی چیست) :

1-ارزیابی ارزش متعارف جاری دارایی های مشهود و نامشهود قابل شناسایی واحد تجاری و کسر این رقم از مبلغ کل بدهی ها.

اختلاف حاصله ، نشان دهنده ارزش متعارف جاری خالص دارایی های قابل شناسایی واحد تجاری است.

2-پیش بینی کلیه عایدات آتی واحد تجاری در سال های آینده با توجه به منابع موجود.

3- انتخاب نرخ بازگشت سرمایه مناسب برای ارزیابی عایدات سالانه معمول واحد تجاری از خالص دارایی های قابل شناسایی آن.

4- محاسبه هر گونه درآمد فوق العاده سالانه.

5- تنزیل درآمدهای فوق العاده سالانه با نرخ ( یا نرخ های ) بازدهی مناسب برای ارزیابی ارزش فعلی این عایدات.

ارزش فعلی مبالغ تنزیل شده درآمدهای فوق العاده سالانه ، ارزش برآوردی سرقفلی واحد تجاری خواهد بود.