سود انباشته و سود سهام
سود انباشته و سود سهام : همان طور که می دانید بخش حقوق مالکانة ترازنامه شرکت های سهامی ، حقوق صاحبان سهام یا حقوق سهام داران نامیده می شود.
سود انباشته :
حساب های سرمایة پرداخت شده و سود انباشته ، بخش حقوق صاحبان سهام را تشکیل می دهد.
ماندة حساب سود انباشته شرکت سهامی شامل سود ویژه منهای زیان ویژه و منهای مجموع سود سهام اعلام شده در طول عمر شرکت سهامی می باشد.
به خاطر داشته باشید که انباشته یعنی حفظ شده تا به حال ، سود انباشته ادعای سهامداران نسبت به کل دارایی ها است که از سودهای تقسیم نشدة شرکت ناشی می شود.
شرکت های موفق با سرمایه گذاری مجدد دارایی هایی که از طریق عملیات سود آور خود به دست آورده اند ، رشد می کنند.
کسری سود انباشته (در توضیح سود انباشته و سود سهام ) :
ماندة بدهکار سود انباشته ، کسری نام دارد. کسری زمانی ایجاد می شود که هزینه های یک شرکت سهامی بیش از درآمدهایش باشد.
این مبلغ در زمان تعیین جمع حقوق صاحبان سهام از مجموع مانده های بستانکار سایر حساب های حقوق صاحبان سهام ، کسر می شود.
نتیجه تحقیقات :
تحقیقاتی که اخیراً از ششصد شرکت سهامی به عمل آمده ، نشان می دهد که 71 شرکت با کسری سود انباشته مواجه هستند.( حدود 11.8 درصد ).
در پایان هر دوره حسابداری حسابداری ، حساب خلاصة سود و زیان که مانده سود ویژه دوره را در بر دارد ، مبلغی را به حساب سود انباشته بسته می شود.
یادآوری می کنیم که عنوان حساب سود انباشته ، کلمة سود را نیز شامل می شود.
توجه داشته باشید که فقط سود ویژه به بستانکار سود انباشته منتقل می شود.
افزایش سرمایه از سود انباشته (در توضیح سود انباشته و سود سهام):
وقتی صورت های مالی یک شرکت سهامی را بررسی می نماییم و می خواهیم بدانیم که شرکت چه میزان سود ویژه کسب و انباشته کرده است به سود انباشته مراجعه می نماییم.
همیشه این نکته را مدنظر داشته باشید که حساب سود انباشته ، هرگز به این معنی نیست که شرکت وجود نقدی اندوخته مرده تا به شکل سود سهام به سهام داران پرداخت نماید.
در عوض سود انباشته یکی از حساب های حقوق صاحبان سهام می باشد و حاکی از ادعای سهام داران نسبت به تمام دارایی های شرکت است و نه صرفاً دارایی خاص مانند وجوه نقد.
مانده این حساب شامل سود ویژه انباشته از ابتدای عمر شرکت منهای مجموع زیان ها و سودهای سهام در این مدت می باشد.
در حقیقت ممکن است ماندة حساب سود انباشتة شرکت سهامی فوق العاده چشم گیر باشد ، اما شرکت وجوه نقد کافی برای پرداخت آن در اختیار نداشته باشد.
سود سهمی (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
به این معناست که شرکت سهامی ، سهام خود را بین سهام داران توزیع می کند.
سود سهمی اساساً متفاوت از سود نقدی سهام است زیرا در سود سهمی ، دارایی های شرکت سهامی به سهام داران منتقل نمی شود.
سود نقدی سهام ، توزیع وجوه نقد می باشد حال آنکه سود سهمی فقط بر حساب های حقوق صاحبان سهام اثر می گذارد. سود سهمی تاثیری بر جمع حقوق صاحبان سهام ندارد.
اثر سود سهمی :
سود سهمی حساب سهام سرمایه را افزایش و سود انباشته را کاهش می دهد.
از آنجایی که هر دوی این حساب ها از عناصر حقوق صاحبان سهام می باشند ، جمع حقوق صاحبان سهام بدون تغییر می ماند ، این تنها انتقالی از یک حساب حقوق صاحبان سهام به حساب دیگر است و هیچ دارایی یا بدهی تحت تاثیر قرار نمی گیرد.
دلایل توزیع سود سهمی (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
در توزیع سود سهمی ، شرکت سهامی دارایی های خود را از دست نمی دهد بنابر این چرا شرکت ها به توزیع سود سهمی مبادرت می ورزند؟ یک شرکت سهامی ممکن است به دلایل زیر به توزیع سود سهمی اقدام نماید :
الف )
برای ادامة اعلام سود سهام ، اما در عین حال حفظ وجوه نقد ، ممکن است یک شرکت بخواهد به منظور توسعه ، خرید کالا ، پرداخت بدهی ها و … وجوه نقد را حفظ نماید در عین حال ممکن است شرکت تمایل به ادامة سیاست اعلام و تقسیم سود خود به برخی اشکال دیگر داشته باشد.
برای نیل به این اهداف ، شرکت سهامی می تواند سود سهمی توزیع نماید. بدهکار کردن سود انباشته در رابطه با ثبت اعلام سود سهمی به طور غیر مستقیم وجوه نقد را حفظ می کند زیرا با انجام این کار ، سود انباشته ای که از آن در آینده برای اعلام سود نقدی سهام استفاده خواهد شد ، کاهش می یابد.
سهام داران مجبورند که مالیات سود نقدی سهام خود را بپردازند اما سود سهمی مشمول مالیات نمی باشد.
مثال (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
*شرکتی در تاریخ 19/12/1390 با 2.000 سهم عادی 2.000 ريالی و 1.000 برگ سهام ممتاز 3.000 ريالی تشکیل شده است.
1 )
فروش تعداد 1.000 سهم عادی به قیمت نقدی با شرایط 40% نقد و بقیه پذیره نویسی
صندوق 800.000
تعهد صاحبان سهام عادی 1.200.000
. سهام عادی تعهد شده 2.000.000
2 )
خرید نسیه کالا به مبلغ 2.100.000 ريال
خرید کالا 2.100.000
. حساب های پرداختنی 2.100.000
3 ) (در توضیح سود انباشته و سود سهام)
وصول مطالبات سهام عادی پذیره نویسی شده ، موضوع بند یک و انتشار اوراق سهام
بانک 2.100.000
. تعهد صاحبان سهام عادی 2.100.000
———————————————
سهام عادی تعهد شده 2.000.000
. سهام عادی 2.000.000
4 )
فروش نسیه کالا به مبلغ 3.250.000 ريال
حساب های دریافتنی 3.250.000
. فروش کالا 3.250.000
5 )
فروش کلیه سهام ممتاز شرکت به مبلغ اسمی در مقابل خرید ملزومات به ارزش 1.900.000 ريال و دریافت الباقی به صورت نقدی
ملزومات 1.900.000
صندوق 1.100.000
. سهام ممتاز 3.000.000
6 ) (در توضیح سود انباشته و سود سهام)
سود سهام پرداختی به طور نقد 15.500 ريال است.
سود سهام پرداختنی 15.500
. صندوق 15.500
7 )
بازخرید 450 برگ از سهام عادی فروخته شده شرکت به صورت نقد ، هر سهم 1.800 ريال
سهام خزانه 810.000
. بانک 810.000
8 )
فروش سهام بازخریدی به مبلغ هر سهم 2.000 ريال
صندوق 900.000
. سهام خزانه 810.0000
. صرف سهام 90.000
ب ) (در توضیح سود انباشته و سود سهام)
برای کاهش دادن قیمت بازار هر سهم شرکت ، اغلب شرکت ها سود نقدی ناچیزی را می پردازند و به منظور رشد و توسعه ، سود انباشته را مجدداً سرمایه گذاری می نمایند.
به مرور این رشد ، قیمت سهام شرکت را افزایش می یابد ، اگر قیمت سهام به میزان زیادی افزایش پیدا کند ممکن است بعضی از افراد مشتاق ، از خرید سهام عاجز بمانند. توزیع سود سهمی احتمالاً باعث کاهش قیمت بازار سهام شرکت خواهد شد زیرا با انجام این کار عرضة سهام افزایش می یابد.
فرض کنید که قیمت بازار یک سهم پنجاه ریال می باشد ، دو برابر کردن تعداد سهام در دست سهام داران از طریق سود سهمی ممکن است قیمت بازار هر سهم را تقریباً نصف کند و آن را به بیست و پنج ريال برساند.
هدف این است که قیمت بازار سهام ارزان تر شود تا به این ترتیب قشر وسیع تری توانایی خرید سهام شرکت را داشته باشند.
*چه اتفاقی برای جمع سرمایة پرداخت شده در هنگام اعلام سود نقدی سهام و اعلام سود سهمی می افتد؟ (در توضیح سود انباشته و سود سهام)
سود نقدی اثری بر سرمایة پرداخت شده ندارد ولی سود سهمی به همان میزان که از سود انباشته می کاهد بر سرمایة پرداخت شده می افزاید.
*سود نقدی و سود سهمی چه اثری بر جمع حقوق صاحبان سهام دارد؟
سود نقدی حقوق صاحبان سهام را کاهش می دهد ولی سود سهمی اثری بر آن ندارد.
*کدام نوع سود سهام برای سهام داران به عنوان سود مشمول مالیات تلقی می گردد؟
فقط سود نقدی مشمول مالیات است.
ثبت های لازم برای عملیات سود سهمی :
هیات مدیره ( در ایران پس از تصویب مجمع ) اطلاعیة سود سهمی را در تاریخ اعلام آگهی می کند ، تاریخ سابقة سهام داری و تاریخ پرداخت متعاقب این تاریخ می باشد ( این همان ترتیب تاریخ های مورد استفاده برای سود نقدی سهام است).
ثبت دفتر روزنامه سود سهمی به اندازة سود سهام بستگی دارد ، اصول پذیرفته شده حسابداری بین سود سهمی کم و سود سهمی زیاد تمایز قائل شده است.
نکته (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
لازم به ذکر است که سود سهمی در اندازة بین 20 تا 25 درصد به ندرت صورت می گیرد.
فرض کنید که شرکت سهامی شهروند در تاریخ 17 بهمن ماه ، 10% سود سهمی ( سود سهمی کم ) اعلام می کند.
بنابر این شرکت 2.000 سهم (2.000*10%) به عنوان سود سهمی توزیع خواهد نمود.
در 17 بهمن ارزش بازار هر سهم عادی شرکت 16 ريال است. با توجه به رهنمود اصول پذیرفته شدة حسابداری ، سود سهمی کم باید به ارزش بازار به حساب گرفته شود ، بنابر این حساب سود انباشته به میزان ارزش بازار 2.000 سهم توزیع شده بدهکار می شود و از طرفی حساب سود سهمی عادی قابل توزیع ( اندوخته برای سود سهمی ) به ارزش اسمی بستانکار و صرف سهام عادی نیز معادل باقیمانده این دو حساب بستانکار می گردد.
مثال :
شرکت سهامی شهروند در تاریخ اعلام سود سهمی سرمایة پرداخت شدة خود را به شرح زیر در دفاتر نگهداری می کرد : سهام عادی 10.000 ريالی ( 50.000 سهم مجاز که 20.000 سهم آن منتشر شده ) 32.000=10%*320.000=16*20.000
سود انباشته 32.000
. سود سهام عادی قابل توزیع 20.000
. صرف سهام عادی 12.000
ثبت اعلام 10% سود سهمی عادی
———————————————-
سود سهمی عادی قابل توزیع 20.000
. سهام عادی 20.000
ثبت انتشار سهام عادی بابت سود سهمی
نوع حساب سود سهام عادی (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
سود سهام عادی قابل توزیع یکی از حساب های حقوق صاحبان سهام است ، این حساب یک حساب بدهی نمی باشد ، زیرا شرکت تعهدی به پرداخت دارایی های خود ندارد ، اگر شرکت بعد از اعلام سود سهمی ولی قبل از توزیع سود سهمی صورت های مالی خود را تهیه نماید.
سود سهمی عادی قابل توزیع در بخش حقوق صاحبان سهام ترازنامه بلافاصله بعد از سهام عادی ، قبل از صرف سهام عادی گزارش می شود ، توجه داشته باشید که این حساب ارزش اسمی سهام قابل توزیع را فقط از تاریخ اعلام تا تاریخ توزیع در خود نگه می دارد ، حقوق صاحبان سهام را قبل و بعد از سود سهمی مقایسه نمایید ، افزایش در ماندة سهام عادی به صرف سهام عادی و کاهش در سود انباشته را محاسبه می کنیم.
مبلغ سود انباشته انتقال یافته در یک سود سهمی :
از سود سهمی به عنوان سود انباشته سرمایه شده یاد می شود زیرا باعث می گردد که مبلغی از سود انباشته به سرمایة پرداخت شده منتقل شود.
حساب های سرمایة پرداخت شده ، دائمی تر از سود انباشته هستند زیرا آنها مشمول کاهش از طریق سود سهام نمی باشند.
همان طور که در مثال قبلی ملاحظه کردید مبلغی که در یک سود سهمی کن از سود انباشته منتقل می شود ، معادل ارزش بازار سهام توزیع شده توزیع شده می باشد.
زیرا سود سهمی کم اثر ناچیزی بر قیمت بازار سهام دارد.
توضیح :
بنابر این بسیاری از سهام داران به سود سهمی کم مشابه توزیع سود نقدی سهام می نگرند اما در یک سود سهمی زیاد از آنجا که تعداد سهام موجود در بازار افزایش قابل ملاحظه ای می یابد.
بنابر این قیمت بازار سهام به شدت کاهش پیدا می کند به سبب کاهش قابل توجه در قیمت بازار هر سهم نمی توان به سود سهمی زیاد مشابة سود سهام نگریست.
اصول پذیرفته شدة حسابداری برای خود با سود سهمی زیاد با روش خاصی را مطرح نکرده است.
روش مرسوم استفاده از ارزش اسمی سهام می باشد.
تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
ممکن است در عمل ایجاب نماید که یک موسسه از نظر احتیاج به سرمایة اضافی و موفق نشدن به جلب شرکای تضامنی مورد احتیاج و یا بنا به جهات دیگر شرکت تضامنی را به شرکت سهامی تبدیل نماید و این امر طبق مادة 145 قانون تجارت با رعایت شرایط زیر مجاز می باشد :
الف- تبدیل به شرکت سهامی با تصویب کلیه شرکای تضامنی
ب- رعایت تمام مقررات مربوط به شرکت سهامی
تبدیل شرکت تضامنی به سهامی نباید موجی زیان بستانکاران شده و یا به حقوق آنها لطمه وارد سازد ، در غیر این صورت ممکن است شرکای هر شرکت تضامنی برای پرداخت دیون و از بین بردن مسئولیت تضامنی خود ، اقدام به تبدیل شرکت کرده و موجبات تضعیف حقوق بستانکاران گردد.
عملیات حسابداری تبدیل (در توضیح سود انباشته و سود سهام) :
جهت آگاهی بیشتر ، عملیات تبدیل را در دو مرحله بررسی می کنیم :
1-تبدیل موسسه انفرادی به شرکت سهامی :
جهت تبدیل موسسه انفرادی به شرکت سهامی عملیات زیر در دفاتر موسسه انفرادی انجام می دهیم :
الف- ابتدا کلیه اقلام دارایی را به حساب تصفیه می بریم ( به جز دارایی های نقدی ، مگر توافق شود )
ب- تمام بدهی ها را به حساب تصفیه انتقال می دهیم.
ج- به مبلغ بهای خرید ، حساب شرکت سهامی بدهکار و حساب تصفیه بستانکار می شود.
چ- مانده حساب تصفیه را به سرمایة موسسه منتقل می نماییم.
د- سرمایة صاحب موسسه را با مبالغ دریافتی و حساب شرکت سهامی که در دفاتر موسسه انفرادی افتتاح شده است ، می بندیم.
2-تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی (در توضیح سود انباشته و سود سهام):
ممکن است یک شرکت سهامی دارایی ها و بدهی های یک شرکت تضامنی را به عهده بگیرد.
در این حالت عملیات زیر در دفاتر شرکت تضامنی انجام خواهد گرفت :
الف- کلیه دارایی ها را با حساب تصفیه می بندند ، به این صورت که دارایی های خریداری شده به وسیلة شرکت سهامی را تک تک بستانکار و حساب تصفیه را بدهکار می نماییم ( به جز دارایی های نقدی مگر بر طبق توافق ).
ب- کلیه بدهی های شرکت را نیز با حساب تصفیه می بندیم به این صورت که تک تک بدهی ها را بدهکار و حساب تصفیه را بستانکار می کنند. (در توضیح سود انباشته و سود سهام)
ج- حساب های جاری و سرمایه را یک کاسه می نماییم ، یعنی ماندة حساب جاری را به سرمایة شرکا انتقال می دهند.
د- حساب خرید شرکت تضامنی (شرکت سهامی) را در دفاتر به اندازة مبلغ خرید بدهکار و حساب تصفیه را معادل آن بستانکار می نمایند.
ذ- سود و زیان تصفیه را بین شرکاء به نسبت تقسیم سود ، قسمت می کنند.
ه- در خاتمه حساب شرکت سهامی خریدار را با صندوق ( اگر پول نقدی جهت خرید شرکت پرداخته باشد ) و سرمایة شرکا را می بندند.
