علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت

علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت : علل اصلی استهلاک دارایی ثابت را می توان به ترتیب زیر خلاصه کرد :

1-فرسودگی (خرابی و زوال و فساد) به علت : استفاده از دارایی ثابت، گذشت زمان

2-کهنگی و منسوخ شدن به مناسبت : جانشینی دارایی ثابت دیگر ، عدم کفایت

3-حوادث (شکستن ، خرابی های غیر عادی و نظایر آنها ).

فرسودگی (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

فرسودگی یا خرابی و زوال و فساد دارایی ثابت فقط ناشی از استفاده آنها در جریان انجام فعالیت های اقتصادی نیست ، بلکه علاوه بر آن به علت گذشت زمان نیز دارایی ثابت قیمت اولیه خود را از دست می دهد و به اصطلاح مستهلک می شود.

با گذشت زمان ، حتی اگر دارایی ثابت مورد استفاده واقع نشود ، به علت شرایط و عوامل طبیعی از قبیل سرما و گرما و باد و باران و رطوبت و نور آفتاب به تدریج قیمت آن تقلیل می یابد.

استهلاک امری اجتناب ناپذیر :

بدیهی است مواظب کامل از دارایی ثابت و همچنین انجام تعمیرات مورد نیاز در آن موجب طول عمر مفید دارایی می گردد ولی هیچ یک از آنها نمی تواند عمر دارایی را ابدی سازد و از استهلاک آن جلوگیری نماید.

کهنگی و منسوخ شدن :

دارایی ثابت نیز ممکن است به دو علت پیش آید : یکی این که به علت اختراع و عرضه وسایل جدید تر ، که به سهولت بیشتر مورد استفاده واقع می شوند یا کارایی و بهره وری آنها بیشتر است ، وسایل قبلی غیر قابل استفاده شناخته شود و با وسایل جدید و مدرن جایگزین گردد.

یا این که به مناسبت توسعه یک سازمان دارایی ثابت قبلی سازمان مذکور در قبال فعالیت های جدید تناسب خود را از دست بدهد و به این مناسبت و به علت عدم کفایت جهت رفع نیاز های ناشی از گسترش کار از جریان خارج شود.

حوادث (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

حوادثی که موجب خرابی و زوال دارایی ثابت می گردد معمولاً قابل پیش بینی نیست ولی در برخی از موارد به عنوان یکی از عوامل استهلاک در پیش بینی و محاسبه استهلاک ملحوظ نظر واقع می شود.

به طور کلی باید توجه داشت که از علل فوق ، فرسودگی ( خرابی و زوال و فساد ) بیشتر قابل پیش بینی می باشد در حالی که پیش بینی کهنگی و منسوخ شدن و حوادث غالباً عملی نیست.

معذلک ، به هنگام برآورد میزان استهلاک باید تمام علل بالا مورد توجه قرار گیرد.

عوامل محاسبه استهلاک :

برای تعیین میزان استهلاک یک دارایی ثابت باید ابتدا قیمت تمام شده آن را تعیین و سپس قیمت کهنه و فرسوده آن را برآورد نماییم.

مابه التفاوت این دو قیمت عبارت است از میزان استهلاک دارایی در طول عمر مفید.

برای آن که میزان استهلاک سنواتی مشخص گردد باید طول عمر مفید نیز برآورد شود.

بنابر این می توان عوامل محاسبه استهلاک را به شرح زیر تعیین نمود (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

1-قیمت تمام شده دارایی ثابت ؛

2-قیمت احتمالی دارایی ثابت در پایان عمر مفید ؛

3-عمر مفید احتمالی دارایی ثابت ؛

توضیح :

بدیهی است ، برای محاسبه استهلاک هر دوره مالی عامل دیگری نیز به عوامل سه گانه فوق اضافه می شود و آن عبارت است از نسبت فرسودگی و کهنگی یا نسبت استهلاک در هر یک از سنوات عمر مفید.

قیمت تمام شده دارایی ثابت (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

دارایی ثابت به طرق مختلف تحصیل می شود و قیمت تمام شده آن قابل تعیین است.

در برخی از موسسات به هنگام محاسبه و برآورد استهلاک مبلغی نیز به عنوان ” هزینه های خارج نمودن دارایی ثابت از جریان استفاده ( مانند هزینه تخریت ساختمان در پایان عمر مفید آن یا جدا نمودن یک ماشین از کف یک کارگاه و حمل آن به خارج از کارخانه و امثال این ها ) بر قیمت تمام شده دارایی ثابت افزوده می شود.

نکته :

اکثراً ، به جای اتخاذ این رویه ، هزینه های خارج نمودن دارایی ثابت از جریان استفاده را از قیمت تخمینی دارایی ثابت در پایان عمر مفید کسر می کنند.

مگر اینکه پیش بینی شود که دارایی ثابت در پایان عمر مفید بدون ارزش خواهد بود.

قیمت دارایی ثابت در پایان عمر مفید :

قیمت دارایی ثابت در پایان عمر مفید ، یا آنچه در اصطلاح قیمت اسقاط یا فرسوده دارایی ثابت نامیده می شود ، عبارت از مبلغی است که هنگام از جریان خارج کردن دارایی از طریق فروش و یا در معاوضه با دارایی ثابت دیگر تحصیل می شود.

بدیهی است تعیین این قیمت در تاریخ شروع عمر مفید یک دارایی ثابت به طور قطع و یقین امکان ندارد و غالباً میزان آن با تقریب و تخمین پیش بینی می شود.

قاعده در پیش بینی قیمت اسقاط یا فرسوده دارایی ثابت باید قیمت خالص آن برآورد شود.

قیمت خالص (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

منظور از قیمت خالص عبارت است از قیمت فروش ( یا معاوضه ) دارایی اسقاط و فرسوده پس از کسر هزینه های مربوط به خارج نمودن آن از جریان استفاده.

اکثر حسابداران قیمت دارایی ثابت را در پایان عمر مفید معادل صفر در نظر می گیرند مگر آن که بدلایل خاص مبلغی قابل توجه برای قیمت آن پیش بینی شود.

عمر مفید دارایی ثابت :

تعیین عمر مفید دارایی ثابت نیز به صورت تخمین و برآورد به عمل می آید و این عمل قطعی و مسلم نیست مگر در موارد خاص که سیاست کلی موسسه ای ایجاب نماید در راس تاریخ مشخصی دارایی ثابت خاصی را از جریان خارج سازد ( این رویه در برخی از شرکت های هواپیمایی متداول است ).

در تعیین عمر مفید دارایی ثابت باید عواملی از قبیل عوامل زیر مورد نظر واقع گردد (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

1-نحوه استفاده از دارایی ثابت :

بدیهی است ماشینی که در هر شبانه روز 24 ساعت مشغول به کار است روزتر از ماشین مشابهی که در شبانه روز 8 ساعت کار می کند ، فرسوده می شود.

همچنین در صورتی که کارگران ماهری با یک ماشین کار کنند ، ماشین دیرتر مستهلک می شود و به عکس در صورتی که کارگران به اندازه کافی ورزیدگی نداشته باشند عمر ماشین کوتاه خواهد بود.

2-شرایط محیط :

اقلامی از دارایی ثابت که بیشتر در معرض باد و باران و حرارت و رطوبت قرار گیرد دارای عمر کوتاه تری می باشد.

3-نحوه نگهداری :

نحوه نگهداری و مراقبت از دارایی ثابت و چگونگی تعمیراتی که در آن صورت می گیرد.

4-جای گزینی دارایی جدید (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

امکان اختراعات جدید و جای گزینی انواع دیگر دارایی ثابت به جای دارایی ثابت فعلی.

به طور کلی باید در پیش بینی عمر مفید کلیه عوامل استهلاک ، مورد توجه قرار گیرد.

غالباً توصیه می شود که حسابداران در برآورد عمر مفید اندکی محافظه کار باشند و مثلاً اگر عمر مفید یک دارایی ثابت بین 10 تا 12 سال پیش بینی می شود ، مدت ده سال را عمر مفید دارایی مذکور تلقی کنند و مبنای محاسبات خود قرار دهند.

نکته :

واحد عمر مفید دارایی ثابت همیشه سال و ماه نیست.

ممکن است عمر مفید یک دارایی ثابت را بر حسب مدت کار تعیین نمود ، مثل این که پیش بینی شود که عمر مفید یک ماشین چاپ 136000 ساعت کار می باشد.

همچنین می توان تعداد واحد محصول را به عنوان واحد عمر مفید تعیین نمود.

مثلاً پیش بینی کرد که یک ماشین چاپ می تواند طی عمر مفید خود 5 میلیون صفحه روزنامه چاپ کند یا یک اتومبیل در عمر مفید خود قادر به پیمودن 200 هزار کیلومتر مسافت می باشد.

توضیح (در توضیح علل و عوامل استهلاک دارایی ثابت) :

چنانچه واحد عمر مفید دارایی ثابت ماه یا سال باشد ، رویه بر این است که از نظر محاسباتی عمر مفید دارایی ثابت خریداری شده در نیمه اول ماه یا سال از ابتدای همان ماه یا سال و عمر مفید دارایی ثابت خریداری شده در نیمه دوم ماه یا سال از ابتدای ماه یا سال بعدی محسوب می شود.