مفهوم استاندارد

در این مقاله بر آنیم که که به بیان مفهوم استاندارد ، تعاریف ، اهداف و  انواع آن بپردازیم.

تعریف استاندارد :

به منظور درک بهتر مفهوم استاندارد معروض می دارد ، سازمان جهانی استاندارد ، استاندارد کردن را چنین تعریف کرده است :

«استاندارد کردن عبارتست از تنظیم و به کار بستن قواعدی به منظور انجام منظم یک فعالیت معین با در نظر گرفتن شرایط عملی و نیازمندی های ایمنی».

در لایحه اصلاحیه قانون مؤسسه استاندارد ایران ، تعریف استاندارد چنین آمده است :

«استاندارد عبارتست از مجموعه ای از قواعد ، مقررات ، اصول ، نظام ها ، نیازمندی ها ، شرایط ، معیارها ، مقیاس ها ، فرآورده ، کمیت ، کیفیت ، اندازه ، واژه ، مفهوم ، نشانه ، طرح ، عمل ، کاربرد ، شکل ، وضع روشن یا خدمات معین».

 به طور کلی ، می توان گفت :

استاندارد کردن عبارتست از تعیین محدودیت های اساسی برای تولید کالاها به گونه ای که کالاهای تولید شده شکل و ویژگی های یکنواخت داشته باشد.

استانداردها منعکس کننده نیازهای بازار و خواسته های مصرف کنندگان هستند.

مثال :

مثلا پیچ لامپ ها باید چنان ساخته شود که متناسب با سرپیچ های موجود در ساختمان ها و مراکز مصرف باشد و مصرف کننده با خرید لامپ ، از هر مارکی ، بتواند رفع نیاز کند.

هدف استاندارد :

سازمان جهانی استاندارد ، هدف استاندارد را پیشبرد اقتصاد جامعه معرفی کرده است.

در لایحه اصلاحیه قانون مؤسسه استاندارد ، هدف استاندارد به شرح زیر مطرح شده است :

ایجاد هماهنگی در فعالیت ها ، تفاهم در ارتباطات ، صرفه جویی همه جانبه در اقتصاد ملی ، بهبود در امر بهداشت و بهزیستی ، ایمنی و رفاه عمومی ، تسهیل در مبادلات ، بازرگانی داخلی یا ارتباط صحیح بین جریان تولید تا مصرف و ارضاء نهایی مصرف کنندگان.

به طور کلی ، می توان گفت که : هدف استاندارد تأمین حداکثر منافع مصرف کننده ، تولیدکننده و جامعه از طریق تنظیم و هماهنگ کردن عملیات تولید است.

استاندارد کردن ، مشکلات مردم را در زمینه خرید کالاها و خدمات مورد نیاز کاهش می دهد ، ایمنی و سلامت آنان را تأمین کرده ، این اعتماد و اطمینان خاطر را ایجاد می کند که کالاها و خدماتی که خریداری کرده اند می توانند تا مدتی برابر مشخصات و خواص آن استفاده کنند.

فواید استاندارد (در توضیح مفهوم استاندارد) :

پس از توضیح در خصوص مفهوم استاندارد به بیان فوائد آن می پردازیم.

برقرار کردن یک سیستم استاندارد در زمینه تولید و فروش کالاها و خدمات فواید زیادی دارد که پاره ای از آن ها عبارتند از :

(1) از بین رفتن رقابت های ناسالم و تبلیغات بی مورد و فریبنده

(2) رفع نگرانی مصرف کننده از مغبون شدن در خرید :

به طور مثال وقتی راننده ای روغن موتور ماشین خود را عوض می کند ، علاقمند است از کیفیت مطلوب روغن اتومبیل مطمئن شود.

و یا خریداران داروها و مواد غذایی علاقه مندند اطمینان پیدا کنند که دارو یا غذایی که می خرند فاقد مواد و ترکیبات زیان آور است.

(3) ایجاد تفاهم در ارتباطات :

به طور نمونه با استاندارد کردن علائم راهنمایی و رانندگی ، اوزان و مقادیر و مقیاس ها ، مردم حتی کسانی که به ملیت های متفاوت تعلق دارند ؛ زبان همدیگر را بهتر می فهمند.

(4)آسان تر شدن مبادلات بازرگانی :

مثلا در مورد کالاهایی که استاندارد شده ، خریدار می تواند به جای توصیف کالایی که مورد نظرش است به کد آن کالا اشاره کند.

همچنین در مورد کالاهایی که استاندارد شده اند ، معمولا خریدار به معاینه عین کالا یا نمونه آن نیاز ندارد در نتیجه مبادلات با صرف هزینه کمتر صورت می گیرد.

انواع استاندارد (در توضیح مفهوم استاندارد) :

در راستای درک بهتر مفهوم استاندارد می توان گفت استانداردها را می توان از لحاظ قلمرو جغرافیایی شناخت و کاربرد آن ها به سه نوع تقسیم کرد :

استانداردهای ملی ، استانداردهای منطقه ای ، استانداردهای بین المللی.

استانداردهای ملی :

مؤسسه های استاندارد ملی در هر کشور با توجه به تکنولوژی ، امکانات تولیدی ، توقعات مردم دیگر شرایط خاص آن کشور ، معیارهای یکنواختی را تهیه و تنظیم کرده و تولیدکنندگان را به رعایت آن ها دعوت می کنند.

به این گونه معیارهای یکنواخت در اصطلاح «استانداردهای ملی» گفته می شود.

در بسیاری از کشورها ، از جمله در کشور ما «مؤسسه استاندارد ملی» زیر نظر دولت اداره می شود و رعایت معیارهای تنظیم شده از جانب این مؤسسه در سراسر کشور اجباری است.

در حالی که پاره ای از کشورها ، از جمله در امریکا ، آلمان و انگلستان ، مؤسسه های استاندارد خصوصی بوده ، و رعایت معیارهای تنظیم شده از جانب آن ها اختیاری است مگر در موارد حساس مانند تولید کمربند ایمنی ماشین ها یا کلاه موتور سواران که ممکن است رعایت استانداردهای مربوط اجباری باشد.

مؤسسه استاندارد ملی ایران در سال 1339 شمسی تشکیل شد و شروع به کار کرد.

این مؤسسه امروزه در زمینه کنترل کیفیت تولیدات داخلی ، کالاهای وارداتی و صادراتی فعالیت وسیعی دارد.

استانداردهای منطقه ای :

گاهی دو یا چند کشور به منظور آسان تر کردن مبادلات بازرگانی خود معیارهای یکسانی را تنظیم و تصویب کرده و مبنای کار خود قرار می دهند.

به این گونه معیارها در اصطلاح «استانداردهای منطقه ای» گفته می شود.

استانداردهای بین المللی (در توضیح مفهوم استاندارد) :

برای تولید برخی از کالاها ، از جانب سازمان های بین المللی ، معیارهای ویژه ای تنظیم و تصویب می شود.

به این گونه معیارها در اصطلاح «استانداردهای بین المللی» گفته می شود.

مهم ترین سازمان های بین المللی که استانداردهایی را تنظیم و تصویب می کنند عبارتند از :

(1) سازمان بین المللی استاندارد (I.S.O) :

سازمان بین المللی استاندارد در سال 1946 تأسیس شد و مقر آن در ژنو است این مؤسسه دارای صدها کمیته و گروه پژوهش است و صدها هزار نفر از دانشمندان و متخصصان برجسته جهان درآن فعالیت می کنند :

سازمان بین المللی استاندارد در تمامی زمینه ها – جز در زمینه ادوات برقی و الکترونیکی – استاندارد وضع می کند و هر کشوری که حداقل یک مؤسسه استاندارد ملی داشته باشد ، می تواند در آن عضو شود.

(2) سازمان بین المللی الکترونیک :

سازمان بین المللی الکترونیک در سال 1906 تـأسیس شد و مقر آن در ژنو است.

این سازمان در زمینه برق و الکترونیک استانداردهای لازم را وضع می کند و تا کنون بیش از هزار استاندارد وضع کرده است.

(3) سازمان بین المللی اوزان و مقیاس های قانونی (اندازه شناسی قانونی) :

این سازمان استانداردهای مربوط به اوزان و مقیاس ها را تهیه می کند.

یادآوری این نکته ضرورت دارد که هرچه قلمرو جغرافیایی اجرای استاندارد وسیع تر باشد ، استانداردها به صورت کلی تر وضع و اجرا می شوند.

مثلا سازمان بین المللی استاندارد بدون آنکه جزئیات را مطرح کند ، استانداردهای کلی را وضع می کند.

در حالی که مؤسسه های استاندارد ملی جزئیات را به تفصیل بازگو می کنند و استانداردهای منطقه ای حالت بینابین را دارند.

درجه بندی (در توضیح مفهوم استاندارد) :

چون طبیعت از استاندارد تبعیت نمی کند ، در مورد محصولات طبیعی – که مهم ترین آن ها تولیدات کشاورزی است – به جای استاندارد کردن محصولات «درجه بندی محصولات» مطرح است.

– گاهی مبنای درجه بندی ، اندازه و ابعاد محصول است.

مثلا پرتقال های درشت را درجه 1 پرتقال های متوسط را درجه 2 و پرتقال های ریز را درجه 3 نامیده با قیمت های متفاوت در معرض فروش می گذارند.

– گاهی مبنای درجه بندی ، آزمایش های حسی است.

مثلا با چشیدن و بو کردن ، چای درجه 1 ، درجه 2 و درجه 3 را از همدیگر جدا کرده با قیمت های متفاوت در معرض فروش قرار می دهند.

آزمایش های حسی برای درجه بندی کالاها ممکن است توسط تولید کننده ، واسطه های معاملات یا کارشناسان با تجربه انجام گیرد.

نظارت بر اجرای استاندارد (در توضیح مفهوم استاندارد) :

به طوری که گفته شد ، گاهی استانداردها از جانب دولت برقرار می شود و ضمانت اجرایی لازم را دارند و در نتیجه از فروش کالاهایی که بدون رعایت استانداردهای دولتی تولید شده اند ، جلوگیری می شود.

لیکن ، حتی در مواردی که چنین الزام قانونی وجود ندارد ، تولیدکنندگان ناگزیر از رعایت استانداردها هستند زیرا وقتی یک سری محدودیت ها به عنوان استاندارد به وسیله یک صنعت پذیرفته شد و بازار نیز به آن ها عادت کرد ، تولیدکنندگانی که از آن محدودیت ها پیروی نمی کنند ، بازار را از دست خواهند داد یا بازار محدود تری خواهند داشت.

مثلا اگر یک کارخانه تولید لامپ ، بی توجه به استاندارهای موجود ، محصولات خود را تولید کند ممکن است لامپ های تولید شده با سرپیچ های موجود در منازل و دیگر مراکز مصرف برق تطبیق نکند و در نتیجه بازار فروش مناسب نداشته باشد.

امدواریم موارد ذکر شده در این مقاله زمینه آشنایی بیشتر با مفهوم استاندارد را برای شما به ارمغان آورده باشد.