پیمان های همکاری بازرگانی

پیمان های همکاری بازرگانی به منظور آسان تر کردن مبادله کالا ، از بین بردن مشکلات پرداخت ، ایجاد تسهیلات در روابط گمرکی ، تثبیت نرخ مبادله پول های رایج و نظایر آن بین کشورهای عضو منعقد می شود.

پاره ای از انواع معروف پیمان های همکاری بازرگانی عبارتند از :

بازار مشترک :

در سال 1954 شش کشور آلمان غربی ، ایتالیا ، بلژیک ، فرانسه ، لوکزامبورک و هلند پیمان تأسیس «اتحادیه اروپایی» را امضا کردند.

در سال 1957 همین کشورها «جامعه اقتصادی اروپا» را بنیان نهادند که به «بازار مشترک» معروف است.

در سال 1973 انگلستان ، در سال 1981 یونان ، در سال 1986 اسپانیا و پرتغال ، در سال 1990 آلمان شرقی (در چهارچوب آلمان واحد) به عضویت جامعه اقتصادی اروپا درآمدند و بدین ترتیب اعضای جامعه مزبور به 12 کشور افزایش یافت.

مرکز فرماندهی جامعه اقتصادی اروپا در بروکسل بلژیک مستقر است.

 هدف های جامعه اقتصادی اروپا  برای پیمان های همکاری بازرگانی عبارتند از :

1) تلاش در جهت از بین بردن محدودیت های تجاری و کاهش تعرفه تعرفه گمرکی میان اعضا

2) تعیین تعرفه های وارداتی مشترک برای محصولات خارجی

3) برقراری کردن خط مشی اقتصادی مشترک میان اعضا و حمایت از بخش های مهم اقتصادی (مانند کشاورزی) از طریق اعمال سیاست مشترک

4) ایجاد موافقت نامه پولی تحت عنوان سیستم پولی اروپایی

برغم مشکلات فراوانی که جامعه اقتصادی اروپا در عمل با آن ها مواجه بوده است ، جامعه مزبور به ایجاد یک بازار مشترک واقعی موفق شده و توانسته است اکثر تعرفه های کالاهای صنعتی کشورهای عضو را حذف کند.

در سال 1985 «سند وحدت اروپا» تنظیم و در سال 1986 به امضای کلیه اعضای جامعه اقتصادی اروپا رسید و از سال 1987 به اجرا گذاشته شد.

هدف از تنظیم و اجرای این سند آن است که بازار یکپارچه ای به وجود آید که در آن مبادله و نقل و انتقال کالاها ، خدمات و سرمایه به صورت آزاد صورت گیرد.

 

موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) (در توضیح پیمان های همکاری بازرگانی) :

پس از جنگ جهانی دوم ، در سال 1947 ، 53 کشور جهان در هاوانا دور هم جمع شدند تا ترتیباتی را اتخاذ کنند که مبادله کالا بین آن ها آسان تر انجام شود.

زیرا به این نتیجه رسیده بودند که با افزایش صادرات بر مبنای تئوری برتری نسبی می توانند رشد اقتصادی را تسریع کنند.

بالاخره در سال 1948 یک معاهده چند جانبه موسوم به «موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت» به امضای 23 کشور رسید و به اجرا گذاشته شد.

این موافقت نامه شامل 3 نکته مهم بود :

1) اگر کشوری تسهیلاتی برای واردات کالاهای کشور دیگر فراهم کرد ، کشورهای دیگر نیز بتوانند از این مزایا استفاده کنند.

2) به منظور افزایش کارآیی و بالا بردن درآمد کشورهای عضو ، این کشورها باید از طریق مذاکره تعرفه های گمرکی را پایین بیاورند و اجازه دهند که کالاهای رقیب آسان تر به داخل کشور آن ها وارد شود.

این امر صنایع داخلی را به کار و کوشش بیشتر و افزایش کارآیی وادار خواهد کرد.

از دور اول مذاکرات تاکنون همچنان تعرفه گمرکی در بین کشورهای عضو رو به کاهش بوده است.

به طوری که از حدود 52 درصد قیمت کالا در بعد از جنگ جهانی دوم به حدود 5 درصد در وضعیت فعلی رسیده است.

3) کاهش دادن و در صورت امکان حذف سهمیه بندی بر واردات.

امروز در حدود 100 کشور از جمله حدود 70 کشور در حال توسعه به عضویت گات درآمدند.

هدف اصلی گات هدایت روابط بازرگانی و اقتصادی به منظور بهبود سطح زندگی ، اشتغال کامل و افزایش درآمد واقعی و بالاخره توسعه همه جانبه کشورهای عضو عنوان شده است.

سازمان خواروبار و کشاورزی (فائو) : (در توضیح پیمان های همکاری بازرگانی)

فائو از مؤسسات تخصصی سازمان ملل متحد است که در سال 1945 به دنبال کنفرانس 1943 خوارو بار و کشاورزی در ایالت ویرجینیای امریکا به وجود آمد و دارای وظایفی به شرح زیر است :

1) به طور مداوم وضع خوار و بار و کشاورزی جهان را زیر نظر دارد و دولت های عضو را از آمار و اطلاعات مربوط به مواد غذایی ، کشاورزی ، جنگل ، ماهیگیری ، قیمت محصولات کشاورزی و پیش بینی تولید ، توزیع و مصرف این محصولات ، مطلع می کند.

2) اقدامات ملی و بین المللی برای افزایش تولید ، توزیع و ذخیره سازی محصولات کشاورزی به عمل می آورد.

3) توسعه اعتبارات کشاورزی را تشویق و توصیه می کند.

4) برای کشف ایجاد زمینه های کشاورزی جدید ، بالا بردن محصول ، بالا بردن سطح زندگی روستاییان به اعضا وام می دهد.

کنفرانس سازمان ، هر دو سال یکبار تشکیل جلسه می دهد و خط مشی سازمان را تعیین می کند.

مقر سازمان رم ، پایتخت ایتالیا است.

کمسیون سازمان ملل در مورد تجارت و توسعه (اونکتاد) :

در سال 1946 ، به منظور بررسی مشکلات پولی ، مالی و تجاری کشورهای جهان سوم ، کنفرانسی از دولت های جهان تشکیل شد که بعدها «کمسیون سازمان ملل در مورد تجارت و توسعه» ( اونکتاد) نامیده شد.

کشورهای عضو اونکتاد در پنج گروه متشکل شدند (در توضیح پیمان های همکاری بازرگانی) :

1) گروه کشورهای رو به رشد آسیایی و آفریقایی

2) گروه کشورهای اروپایی ، امریکای شمالی ، استرالیا ، زلاندنو ، اسرائیل ، افریقای جنوبی و ژاپن

3) گروه کشورهای امریکای لاتین

4) گروه کشورهای سوسیالیستی

5) کشور چین

گروه های 1 و 3 را دز مجموع «کشورهای گروه 77» مینامند.

اونکتاد از سال 1946 تا کنون هشت اجلاس اکثرا با فاصله چهار سال برگزار کرده است.

 

سازمان همکاری اقتصادی (اکو)  (در توضیح پیمان های همکاری بازرگانی) :

پیشینه همکاری های ایران ، ترکیه و پاکستان به «پیمان بغداد» مربوط می شود.

بدین معنی که در سال 1955 میلادی (1334 هجری شمسی) عراق و ترکیه پیمانی بستند که بعدها پیمان بغداد نامیده شد و پیوستن کشورهای عضو «جامعه عرب» دیگر کشورهای علاقمند به صلح و امنیت خاورمیانه را به این پیمان بلامانع اعلام کردند مشروط بر آن که دولت های عراق و ترکیه آن ها را به رسمیت شناخته باشند.

بلافاصله در سال 1955 کشورهای ایران ، پاکستان و بریتانیا به این پیمان پیوستند.

در ماده اول این پیمان مقرر شده بود که «کشورهای عضو برای دفاع از امنیت خود همکاری خواهند کرد.»

اولین جلسه شورای دائمی پیمان بغداد در همان سال 1955 در بغداد تشکیل شد و یک کمیته نظامی برای طرح تدابیر دفاعی و یک کمیته اقتصادی برای طرح نقشه های اقتصادی و رشد ناحیه ای تشکیل شد.

در سال 1959 میلادی (1338 هجری شمسی) عراق رسما از پیمان خارج شد و «سازمان پیمان مرکزی» (سنتو) جانشین پیمان بغداد شد و مرکز پیمان از بغداد به آنکارا منتقل گردید.

ایالات متحده امریکا عضو این پیمان نبود اما بر آن نظارت داشت و در مانورهای آن شرکت و به اعضای آن کمک نظامی می کرد.

در سال 1964 میلادی (1343 هجری شمسی) «پیمان همکاری و عمران منطقه ای» (آرسی دی) بین سه کشور ایران ، ترکیه و پاکستان منعقد شد.

اهداف عمده (در توضیح پیمان های همکاری بازرگانی) :

اهداف عمده این پیمان ایجاد همکاری های فنی ، فرهنگی و اقتصادی و نیز مبادله آزاد کالاها از طریق انعقاد قرارداد های بازرگانی و بهبود خطوطحمل و نقل هوایی ، زمینی و دریایی بین سه کشور ایران ، ترکیه ، پاکستان و لغو تشریفات روادید عبور در منطقه و کاهش دادن نرخ ها یحمل و نقل پستی عنوان شده بود البته علاوه بر اهداف مزبور پیمان همکاری و عمران منطقه ای (آر سی دی) از اهداف سیاسی و نظامی سنتو نیز به طور ضمنی تبعیت داشته است.

برخلاف آنچه که در اساسنامه و گفتار مقامات کشورهای عضو بر آن تأکید می شد مبادلات بازرگانی در چهارچوب مقررات آر سی دی بسیار اندک بوده و روابط تجاری ایران و ترکیه همچنین روابط تجاری ایران و پاکستان بیشتر به صورت روابط بازرگانی دوجانبه صورت می گرفته است.

به طور کلی می توان گقت که پیمان آر سی دی در زمینه اجرای پروژه های مشترک صنعتی وکشاورزی بین سه کشور ایران  ترکیه و پاکستان و برقرار کردن تعرفه های رجحانی برای کالاهای حاصل از اجرای پروژه های مشترک ، موفقیت چندانی نداشته  است.

تشکیلات آر سی دی :

تشکیلات آر سی دی عبارت بود از شورای وزرای خارجه سه کشور ایران ، ترکیه و پاکستان که در سال 1964 (سال انعقاد پیمان) تأسیس و مقرر شد که اجلاس سالانه داشته باشد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران (1357 هجری شمسی) دولت ایران در مورد ماندن در پیمان آر سی دی یا خروج از آن دستخوش تردید شد و از این رو تا چند سال اجلاس سالانه وزرای خارجه سه کشور به تأخیر افتاد.

سرانجام در سال 1363 هجری شمسی این اجلاس در تهران برگزار و پس از انجام تجدید نظرهای لازم «سازمان همکاری اقتصادی» (اکو) جانشین پیمان آر سی دی شد.

در اجلاس چهارم سازمان همکاری اقتصادی (اکو) ایران پیشنهاد تشکیل «بازار مشترک اسلامی» را مطرح کرد همچنین پیشنهاد تأسیس بانک توسعه سرمایه گذاری اکو و برقراری ترتیبات خاصی برای پرداخت های چند جانیه بین سه کشور ایران ، ترکیه و پاکستان به منظور تسهیل امور بازرگانی مطرح گردید که فعلا تحت بررسی است.

توضیح (در راستای پیمان های همکاری بازرگانی) :

به طور کلی می توان گفت که با پیوستن افغانستان و پاره ای از کشورهای مسلمان تازه استقلال یافته اتحاد جماهیر شوروی سابق به سازمان همکاری اقتصادی (اکو) روابط تجاری کشور های مسلمان منطقه در قالب اهداف اکو توسعه چشمگیری خواهد یافت.

در خاتممه ، فرمایشات رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای را که معرف میل و علاقعه ملت مسلمان ایران به ایجاد و گسترش همکاری های اقتصادی بین ملت های مسلمان جهان است بازگو می کنیم :

از دیرباز همکاری های اقتصادی بین جوامع اسلامی وسیله تفاهم و مایه قوت

مادی و بهره وری و بهره دهی متقابل و از ویژگی های دوران شکوفایی تمدن و فرهنگ اسلامی بوده است.

در دنیای امروز که تجارت و مبادله ، دارای اهداف مادی و آلوده به اغراض سیاسی است و تحمیل و فساد ، ملت ها را گرفتار ، و البته ، مقروض و نومید ساخته است دلایل زیادی بر لزوم همکاری بین کشورهای جهان سوم ، به ویژه کشورهای اسلامی ، وجود دارد.