کالای امانی
کالای امانی : با توجه به محدودیت های فیزیکی و ارتباطی در تجارت ، عده ای از تجار و شرکت ها برای به دست آوردن بازارهای فروش دیگری غیر از بازار فروش عادی ، مقداری از کالای مؤسسه خود را به شهرستان ها یا کشورهای دیگر ارسال می نمایند تا توسط افراد و مؤسساتی که طرف معامله و مورد قبول آنها هستند ، فروخته شود. این گونه کالاها را کالای امانی و یا محوله امانی و مرسلة امانه می نامند.
آمر کیست :
شخص یا شرکتی که کالای امانی را برای فروش به طور امانی برای طرف خود می فرستد ، فرستندة کالای امانی یا آمر گویند. شخص یا مةسسه ای که کالای امانی را برای فروش دریافت می دارد ، گیرنده کالای امانی یا حق العمل کار نامیده می شود. البته حق العمل کاران برای این کار مبلغی به عنوان کمیسیون یا حق العمل از صاحب و فرستندة کالا دریافت می دارند.
حق العمل کار کیست :
قانون تجارت ایران در مورد حق العمل کار چنین می گوید :
((حق العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری معاملاتی کرده و در مقابل ، حق العملی دریافت می دارد))
(ماده 357) به طوری که ملاحظه می شود ، حق العمل کار ، کالای امانی را به منظور فروش از آمر به طور امانی دریافت کرده ، به حساب وی به فروش می رساند.
فرق بین فروش عادی و فروش امانی
فرق اساسی بین فروش عادی و فروش کالای امانی در این است که در مورد فروش عادی به محض انجام عمل فروش ، خریدار مالک کالا می شود و حال آن که در کالای امانی با این که آمر ، کالا را به منظور فروش برای حق العمل کار می فرستد ، اما تا هنگامی که کالای ارسالی به فروش نرسد ، همچنان مالک کالای ارسالی است.
در فروش کالای امانی، چنانچه حق‌العملکار، ورشکست شود، آمر میتواند کالای خود را عیناً پس بگیرد اما اگر به جای ارسال کالا به طور امانی، مستقیماً و به طور عادی آن را به او فروخته بود، نمیتوانست چنین کاری کند بلکه باید مانند سایر طلبکاران اقدام کرده و احیاناً چند درصدی از طلب خود را وصول نماید.
توضیح :
با این توضیحات ، می توان گفت که در مورد کالای امانی مطالب زیر باید مورد توجه قرار گیرد :
اولاً ، در دفاتر فرستنده کالای امانی ، در پایان دوره مالی و هنگام تنظیم صورت های مالی باید مقدار کالایی که نزد حق العمل کار موجود است و به فروش نرسیده ، به قیمت تمام شده به موجودی کالای مؤسسة فرستندة کالا اضافه شود.
ترازنامه موسسة فرستندة کالا (آمر)
12/29/………
—————————————————————¬——————————————————————
صندوق xxx ¦ بدهی ها xxx
حساب های دریافتنی xxx ¦ سرمایه xxx
پیش پرداخت ها xxx ¦
موجودی کالا در مؤسسه xx ¦
موجودی کالا نزد حق العمل کاران xx ¦
. —————— ¦
کل موجودی کالا xxx ¦
سایر دارایی ها xxx ¦
. —————— ¦ ——————
جمع دارایی ها xxx ¦ جمع بدهی و سرمایه xxx
ثانیاً چنانچه حق العمل کار (گیرنده کالای امانی) ورشکست شود ، آمر می تواند کالای خود را عیناً پس بگیرد و حال اگر به جای ارسال کالا به طور امانی مستقیماً و به طور عادی به او فروخته بود ، نمی توانست چنین کاری بکند بلکه می بایست مانند سایر طلبکاران اقدام کرده ، احیاناً چند درصدی از طلب خود را وصول نماید.
مزایای فروش امانی برای حق العمل کار
1-چون قیمت کالا مرتباً در بازار در حال نوسان است و چه بسا ممکن است کالای خریداری شدة قبلی تنزل قیمت پیدا کرده و از این بابت زیانی متوجه مؤسسه حق العمل کار شود ، اگر حق العمل کار کالاها را به صورت امانی دریافت دارد ، چون به هر قیمتی که میسر شد ، می فروشد و ربطی به بهای خرید کالا ندارد ، در نتیجه متحمل چنین زیان هایی نمی شود.
2-اگر کالاهای خریداری شده به فروش نرسد ، مقداری از سرمایه مؤسسه راکد مانده و از طرف دیگران چون در مقابل پرداخت بهای آنها تعهداتی کرده است ، از این بابت موجب نگرانی ها و زیان هایی برای مؤسسه می شود. در صورتی که این گونه نگرانی ها و زیان ها برای کالای دریافت شدة امانی وجود ندارد.
مزایای فروش امانی برای آمر
1-دستیابی به بازارهای بیشتر و فروش زیادتر و در نتیجه سود فراوان تر.
2-اطمینان بیشتر از وصول بهای کالای امانی تا فروش های عادی نسیه ، زیرا اولاً بعضی از حق العمل کاران با درصدی به نام حق التضمین که دریافت می دارند ، وصول بهای کالای فروش رفته را از هر جهت به عهده می گیرند و ثانیاً همان طور که گفته شد ، اگر حق العمل کار ورشکست شود ، بهای کالای امانی از بین نمی رود بلکه آمر می تواند عیناً آنها را پس بگیرد.
3-برای معرفی و ایجاد بازار برای محصولات جدید شناخته نشده که بعضی از تجار و نمایندگان حاضر به خرید و فروختن آنها به صورت عادی نیستند ، ارسال کالا برای آنها به طور امانی بهترین وسیله است تا تجار و شرکت ها با اطمینان بیشتر اقدام به قبول و فروش این گونه محصولات و کالاها بنمایند.
حقوق گیرندة کالای امانی (حق العمل کار)
مهم ترین حقوقی که به حق العمل کار تعلق می گیرد ، به شرح زیر است :
1-کارمزد فروش یا حق العمل فروش و یا کمیسیون فروش :
مبلغ حق العمل فروش که در مقابل خدمات حق العمل کار به او داده می شود ، طبق قرارداد طرفین و معمولاً درصدی از بهای فروش است.
2-حق التضمین :
اصولاً حق العمل کار باید کالای ارسالی را به طور نقد به فروش برساند و در صورتی که بدون توافق آمر به طور نسیه فروخته شود و احتمالاً ملبغی از این گونه مطالبات سوخت شود ، زیان حاصله به عهدة حق العمل کار است.
اما چنان چه آمر اجازة فروش نسیه را داده باشد ، سوخت شدن مطالبات در صورتی که با دقت و حسن نیت فروخته شده باشد ، به عهدة حق العمل کار نیست.
به همین منظور بعضی از ارسال کنندگان کالا (آمرین) درصدی از بهای فروش را به عنوان حق التضمین به حق العمل کار می دهند. در این صورت ، وصول یا عدم وصول مطالبات بر عهدة حق العمل کار است.
3-پرداخت هزینه ها :
پرداخت هزینه هایی که حق العمل کار برای فروش محمولة امانی داده است.
وظایف حق العمل کار
مهمترین وظایفی که بر عهدة گیرندة کالای امانی است ، عبارت است از :
1-حق العمل کار باید به طوری که آمر دستور داده ، کالای امانی را حفظ و نگهداری نماید و ترتیبات مقرره در این مورد را اجرا نماید.
حق العمل کار مثل “امین” ضامن تلف یا نقصان مالی که به او سپرده شده ، نیست. مگر در صورت تعدی یا تفریط.
2-دقت در فروش های نسیه و سعی و کوشش در وصول مطالبات.
3-تصفیه حساب فروش کالا بر طبق قراردادی که با آمر دارد و ارسال صورت حساب فروش در فواصل معین یا پس از فروش تمام یا قسمتی از کالای امانی.
مسؤولیت حق العمل کار
1-چنان چه حق العمل کار ، نادرستی کرده و مخصوصاً هزینه ای را به حساب آمر بیشتر از مبلغ واقعی و یا مبلغ فروش را کمتر از مبلغ واقعی منظور دارد ، مستحق دریافت حق العمل نخواهد بود.
2-چنان چه حق العمل کار تقصیر کرده باشد ، باید از عهدة خساراتی که از عدم رعایت دستور آمر ناشی شده باشد ، برآید.
3-چنان چه حق العمل کار کالای امانی را کمتر از حداقل قیمتی که آمر معین کرده بفروشد ، مسؤول پرداخت تفاوت وجه خواهد بود ، مگر این که ثابت کند که نگهداری کالا موجب تلف شدن آن می شده و یا به هر صورت از ضرر بیشتر جلوگیری کرده و تحصیل اجازة آمر در آن موقع مقدور نبوده است.
4-همان طور که اشاره شد اگر حق العمل کار شخصاً ضمانت طرف معامله را کرده باشد و یا عرف تجاری ف او را ضامن بشمارد ، مسؤول پرداخت مطالبات خواهد بود و در غیر این صورت مسؤول نیست.
نمایندة تجاری
نماینده کسی است که معاملات را به نام تاجر یا مؤسسه ای که به او نمایندگی داده است ، انجام می دهد و یا به کسی که از طرف تاجر یا مؤسسه ای برای انجام کلیه امور مربوط به تجارت خانه یا ثبت آن اختیار داده می شود ، نمایندة تجاری گویند. به عبارت دیگر نمایندة تجاری ، نایب رسمی تجارت خانه می باشد.
فرق بین حق العمل کار و نمایندة تجاری
1-نمایندة تجاری معاملات را به نام تاجر یا تجارت خانه ای که نمایندگی آن را دارد ، انجام می دهد ، در صورتی که حق العمل کار معاملات را به نام خود ولی به حساب آمر انجام می دهد و مشتری حق العمل کار معمولاً آمر را نمی شناسد و به اعتبار حق العمل کار معامله می کند.
2-حق العمل کار نسبت به وصول مطالبات خود از آمر ، نسبت به دیگر طلب کاران آمر ، حق رجحان دارد ، در صورتی که نمایندة تجاری ، دارای چنین حقی نیست و مثل سایر طلب کاران تاجر است ، مگر این که طبق قرارداد چنین حقی به او داده شود.
مخارج مرتبط با کالای امانی
آمر به منظور رساندن کالا به حقالعمل کار مخارجی متحمل میشود و حقالعمل کار نیز در ارتباط با کالای مذکور مخارجی را به نمایندگی از طرف آمر پرداخت میکند. این مخارج بدون توجه به اینکه توسط چه کسی پرداخت شدهاست به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
مخارج قابل انتساب به کالای امانی:
مخارج لازم و ضروری جهت رساندن کالای امانی به انبار حق‌العملکار است. به عبارت دیگر مخارجی هستند که تا رسیدن کالا به انبار حق‌العملکار تحمل گردیده و موجب افزایش قیمت کالای امانی شده و به بدهکار این حساب انتقال مییابد.
این مخارج ماهیت دارایی داشته و در پایان دوره، نسبت به بهای تمامشده کالای فروشرفته امانی و موجودی کالای پایان دوره امانی، تسهیم می‌شوند. هزینههای بسته بندی، بارگیری، حمل، بیمه، گمرکی و تخلیه بار، نمونههایی از این مخارج میباشند.
مخارج غیر قابل انتساب به کالای امانی (هزینههای فروش کالای امانی):
مخارجی هستند که ماهیت هزینه دوره دارند و تنها قابل انتساب به بهای تمامشده کالای فروش رفته امانی میباشند. این مخارج پس از رسیدن کالای امانی به انبار توسط حق‌العملکار تحمل میگردد و به موجودی کالای پایان دوره امانی تخصیص نمییابد.
هزینه انبارداری، آگهی و تبلیغات، حق کمیسیون فروش حق‌العملکار و تعمیر کالای امانی، هزینههایی از این قبیل هستند.
حسابداری کالای امانی
ثبت محمولة امانی در دفتر فرستندة کالای امانی به روش های مختلف انجام می گیرد که رایج ترین آنها ، روش ثبت به قیمت تمام شده است ، در این روش برای ثبت عملیات از قیمت تمام شده استفاده می شود و برای این منظور یک حساب اصلی به نام حساب کالای امانی و چند حساب دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
طرز ثبت اقلام مربوطه در دفاتر فرستندة کالای امانی و نیز دردفاتر گیرندة کالای امانی در زیر ارائه شده است.
. دفتر روزنامه آمر
. ————————
1 )
حساب کالای امانی xxx
. حساب کالای ارسالی xxx
ثبت قیمت تمام شدة محمولة ارسالی (پس از ارسال کالا)
2 )
حساب کالای امانی xxx
. حساب صندوق یا بانک xxx
پرداخت هزینه های محمولة ارسالی توسط آمر
3 )
حساب شخص حق العمل کار xxx
. حساب کالای اامانی xxx
ثبت مبلغ فروش محموله توسط حق العمل کار (زمان اطلاع از فروش کالای امانی قبل از دریافت وجه)
4 )
حساب کالای امانی xxx
. حساب شخص حق العمل کار xxx
پرداخت هزینه های انجام شده توسط حق العمل کار
5 )
حساب کالای امانی xxx
. حساب شخص حق العمل کار xxx
ثبت حق العمل و حق التضمین مقرره (درصدی از فروش)
6 )
حساب صندوق یا اسناد دریافتنی xxx
. حساب شخص حق العمل کار xxx
ثبت وجه نقد یا اسناد دریافت شده از حق العمل کار
7 )
حساب کالای امانی xxx
. حساب خلاصه سود و زیان xxx
نقل سود ویژه کالای امانی به خلاصه سود و زیان
8 )
حساب کالای ارسالی xxx
. حساب خلاصه سود و زیان xxx
نقل محمولة ارسالی به خلاصه سود و زیان
حساب های دفترکل (فرستندة کالای امانی) آمر:
حساب کالای امانـی نزد حق العمل کار
—————————————————————¬——————————————————————
1-قیمت تمام شدة کالای فرستاده xxx ¦ مبلغ فروش xxx
2-هزینه های آمر xxx ¦
4-هزینه های حق العمل کار xxx ¦
5-حق العمل و حق التضمین xxx ¦
7-سود حاصل از فروش کالای امانی xxx ¦
نقل به حساب خلاصه سودوزیان ¦
. —————— ¦ ——————
. xxx xx
توضیحات :
الف-حساب کالای امانی :
حساب کالای امانـی ، حسابی است که به طور جداگانه برای فروش های امانی از آن استفاده شده و قیمت تمام شده کالای ارسالی همراه با هزینه های متعلقه در بدهکار آن و فروش کالای امانـی همراه با موجودی کالای فروخته نشده در پایان دوره در بستانکار آن ثبت شده و ماندة این حساب ، سود و زیان حاصل از فروش امانی را نشان می دهد که به نوبه خود به حساب خلاصه سود و زیان مؤسسه منتقل می شود.
ب-حساب کالای ارسالی :
حساب کالای ارسالی یک حساب موقت بوده و قیمت تمام شدة محموله فرستاده شده در بستانکار آن ثبت می شود و درپایان دورة مالی و یا به هنگام رسیدن صورت حساب فروش کالای امانی ، ماندة این حساب به حساب خلاصه سود و زیان مؤسسه انتقال یافته و بسته می شود.
ج-هزینه های انجام شده توسط فرستندة کالای امانی :
هر هزینه ای که بابت ارسال کالا برای حق العمل کار ایجاد و توسط آمر پرداخت شود ، باید در بدهکار حساب کالای امانـی و بستانکار صندوق یا بانک ثبت شود. این هزینه ها ، معمولاً عبارتند از هزینه های بسته بندی و عدل بندی و هزینة حمل و بارگیری و هزینة بیمة حمل تا مقصد.
د-هزینه های انجام شده توسط حق العمل کار :
چون حق العمل کار ، کالای امانی را به حساب آمر به فروش می رساند ، بنابراین ، هر گونه هزینه ای که پرداخت می کند همراه با حق العمل و احیاناً حق التضمین خود در صورت حساب فروش که برای آمر فرستاده می شود ، از بهای فروش کسر می کند.
به همین دلیل ، باید کلیه این مخارج از یک طرف در بدهکار حساب کالای امانـی و از طرف دیگر در بستانکار حساب حق العمل کار جزو پرداخت های او ثبت شود و همچنین میزان فروش کالای امانـی که توسط حق العمل کار به عمل آمده است و در صورت حساب فروش ارسالی نوشته شده باید از یک طرف به بدهکار حساب شخص حق العمل کار و از طرف دیگر در بستانکار حساب کالای امـانی ثبت شود.
ه- وجوه یا اسناد دریافتنی از حق العمل کار :
مبلغ خالص وجوه یا اسناد دریافتنی در بدهکار حساب صندوق یا حساب اسناد دریافتنی و در بستانکار حساب شخص حق العمل کار ثبت می شود.
و- تعیین سود و یا زیان حاصل از فروش کالای امانی :
اکنون کافی است که حساب کالای امـانی را جمع بندی و یا مانده گیری نماییم. چنانچه جمع طرف بستانکار بیش از جمع طرف بدهکار باشد ، حاکی از سود بوده که به ترتیب زیر به حساب خلاصه سود و زیان منتقل می شود.
حساب کالای امـانی xxx
. حساب خلاصه سود و زیان xxx
و اگر جمع طرف بدهکار بیش از جمع طرف بستانکار باشد ، حاکی از زیان است ، که به ترتیب زیر ، به حساب خلاصه سود و زیان منتقل می کنیم.
حساب خلاصه سود و زیان xxx
. حساب کالای امانی xxx
در پایان دوره مالی در هر دو صورت ، حساب کالای ارسالی را با حساب خلاصه سود و زیان می بندیم.
توضیح :
قابل ذکر است حق العمل کار پس از دریافت محموله ، بهای آن را در دفاتر ثبت نمی کند ، اما ممکن است وصول محموله را همراه با مشخصات آن در دفاتر آماری به طور جداگانه یادداشت نماید ، در هر صورت چنانچه هزینه هایی در این مورد متحمل شود و پرداخت نماید ، در دفاتر خود و به حساب شخصی آن را منظور می کند و علاوه بر این هنگامی که کالای امانی را فروخت ، بهای آن را در حساب های مربوطه در دفتر کل ثبت می کند.
